پوکه معدنی یا جوش آتش فشانی که در زبان انگلیسی پومیس نامیده می شود ، از سنگهای با منشاء آتشفشانی است. وقتی که گدازه ها و مواد مذاب ( ماگما ) در اثر انفجار و منشاء گازها از دهانه کوههای آتشفشانی به خارج پرتاب و در گودیها و دره ها جاری شده و در شرایط عادی محیط ( دما ، فشار ، نیروی ثقل ) قرار می‌گیرند، گازها و بخارهای سر آن به سرعت خارج می شوند . روند سرد شدن مواد مذاب، کاهش سیالیت، اختلاف درجه انجماد مواد و ترکیبات، تفاوت وزن مخصوص، پدیده انبساط و انقباض – سریع و بطئی، چگونگی خروج حباب گازها و بخارها، قرار گرفتن مواد سبک و سرباره‌ها در قسمت فوقانی و علاوه بر عوامل یاد شده میزان و نوع گدازه در دهانه آتش فشانی باعث ایجاد عدسیهای کوچک و بزرگی از این ماده معدنی شده که بعدا در اثر عوامل مختلف تکتونیکی، فرسایش و دگرگونی پومیس در معرض دید قرار می گیرد.
متجاوز از ۶۰ سال است که از پومیس و پومیسیت به عنوان ساینده استفاده می شود. از این مواد به مقدار زیاد در تهیه صابون و مواد پاک کننده استفاده می شود. از پودر بسیار دانه ریز این مواد برای صیقل و تمیز کردن سطوح فلزی و چوبی استفاده می شود. از پومیس و پومیسیت در تهیه بتن‌های سبک و سیمان مخصوص که به صورت مخلوطی از آهک و خاکستر آتش فشانی است و همچنین در تهیه سیمان پرتلند و پوزولان در ساختن سدها استفاده می شود. از طرف دیگر به علت وجود آواک‌های هوا در داخل دانه‌ها، این مواد برای ساختن دیوارهای عایق صدا نیز به کار می روند. ذخایر پومیس شناخته شده در ایران در ۳ منطقه اصلی دماوند، تفتان و سهند قرار دارند